سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

«معجزه آبخیزداری» | رهبر معظم انقلاب: قضیه خاک از آب هم مهم تر است.

رهبر معظم انقلاب در دیدار اخیر خود با تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی بر ضرورت پیشگیری از نابودی خاک تاکید کردند. در این گزارش به چرایی این موضوع می پردازیم.

به گزارش مرکز اطلاع رسانی سازمان جنگل ها از خبرگزاری تسنیم، «پرونده معجزه آبخیزداری»؛ یکی از موضوعات مهمی که رهبر معظم انقلاب در دیدار با تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی بدان تأکید فرمودند، ضرورت حفاظت از خاک کشور و جلوگیری از نابودی این عنصر حیاتی است. ایشان سال های قبل نیز با تأکید بر ضرورت حفاظت از خاک و مقابله با فرسایش خاک فرموده بودند:

فرسایش خاک در کشور بر اثر سهل‌انگاری‌ها و بدعمل‌کردن‌ها و ندانم‌کاری‌ها؛ چیزی نیست که بعد بشود به‌آسانی جبرانش کرد. قضیّه‌ی خاک از قضیّه‌ی آب مهم‌تر است. (بیانات مورخه 17 اسفند 1393)

اینکه چرا قضیه خاک از آب هم مهم تر بوده و حفاظت از خاک حائز اهمیت است ، منوچهر گرجی رئیس انجمن خاک ایران می گوید: خاک بزرگترین توزیع‌کننده آب در دنیا است و بررسی‌های جهانی نشان می‌دهد که رطوبت خاک بیش از هشت برابر رطوبت تمام رودخانه‌ها است و این رطوبت خاک است که موجب توسعه پوشش‌های گیاهی و مرتع می‌شود، بنابراین حل مشکل آب کشور بدون در نظر گرفتن مشکل خاک امکان‌پذیر نیست و باید برای حل مشکل آب به خاک توجه شود و این در حالی است که در کشور برای بررسی و رسیدگی به مسائل خاک هیچ تشکیلاتی وجود ندارد.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با بیان اینکه کاهش تولید محصول در اراضی کشاورزی، هدررفت آب، پر شدن سدها از رسوب، به خطر افتادن جان مردم بر اثر رسوبات سیل و آلودگی آب‌ها تنها برخی از خساراتی است که با فرسایش خاک ایجاد می‌شود معتقد است: یکی از مهم‌ترین معضلات خاک کشور از بین رفتن زمین‌های حاصلخیز کشاورزی در کنار شهرها است و توسعه شهرها، ساخت و سازها، شهرک‌ها و واحدهای مسکونی بیشترین خسارت را به خاک وارد می‌کنند.

به گفته وی باید تمام مشکلات خاک نوشته و بررسی و راهکارهای مؤثری برای هر چالش در نظر گفته شود تا از بروز بحران‌های مربوط به خاک در کشور پیشگیری و یا آسیب‌های حاصل از مسائل خاک کمتر شود.

**آبخیزداری راهکار پیشگیری از نابودی خاک است

متاسفانه باید گفت این عنصر حیاتی که نقش بسیار مهمی در امنیت غذایی و رونق اقتصاد در بخش کشاورزی داشته و امنیت غذایی هر کشوری در ارتباط نزدیک و تنگاتنگ با کیفیت و عمق خاک زراعی آن کشور دارد، به راحتی از دسترس خارج می شود. در این باره حمید رضا پیروان عضو هیئت علمی پژوهشکده آبخیزداری می گوید: با بررسی انجام شده در پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری از سطح کاربری اراضی کشور مشخص شد که حد مجاز متوسط فرسایش کشور 2.2 تن در هکتار در سال بایست باشد که با مقایسه وضع موجود که 16 تن در هکتار در سال می باشد و این نرخ فرسایش کشور تقریبا 7 برابر حد مجاز است.

عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری درباره راهکار مقابله با چالش فرسایش و نابودی خاک در کشور معتقد است: مهمترین عامل پیشگیری از این چالش ها، اجرای قانون حفاظت از خاک مصوب سال 1398 و اجرای مدیریت جامع حوزه های آبخیز کشور است. باید با مدیریت جامع حوزه آبخیز از هر گونه بخشی نگری به سرمایه ها و منابع فیزیکی، انسانی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و طبیعی موجود در سطح حوزه ها پرهیز شود. علاوه بر این، از جمله راهکارهای مقابله با فرسایش خاک در ایران می توان به تهیه آمایش سرزمین و اجرای دقیق آن، حفظ کاربری اراضی و جلوگیری از تغییرات آن، اجرای کشاورزی حفاظتی در بخش کشاورزی شامل شخم در جهت عمود بر شیب، رعایت تناوب زراعی، حفظ بقایای گیاهی پس از برداشت محصول، اشاره کرد.

نکته پایانی آنکه مسلما رونق بخش اقتصادی در بخش کشور، ثبات و پایداری و امنیت غذایی کشور در گرو حفاظت از خاک و جلوگیری از نابودی این عنصر حیاتی است و بهترین راهکار پیشگیری و مقابله با نابودی خاک در کشور، انجام عملیات آبخیزداری و مدیریت جامع حوزه آبخیز در کشور است و این مساله ای است که کارشناسان و متخصصان بدان تأکید دارند.